به گزارش مشرق به نقل از فارس، اگر ميزان تخريب استخوان بيش از ساخته شدن آن باشد، فضاهاي بين شبکه هاي داخلي استخوان بزرگ مي شوند و اصطلاحا پوکي استخوان اتفاق مي افتد. در اين وضعيت، استخوان ضعيف شده و با کوچک ترين ضربه دچار شکستگي مي شود.

استخوان بافت زنده اي است که از دو لايه داخلي و خارجي تشکيل شده است.

لايه داخلي ضخيم بوده و از شبکه هاي محکمي تشکيل شده که توده استخواني ايجاد مي کند. در بدن انسان استخوان ها به طور مرتب ساخته شده و از بين مي روند. البته سرعت اين روند در تمام عمر فرد يکسان نيست، به طوري که توده استخواني در سنين 20 تا 30 سالگي به حداکثر ميزان خود مي رسد و سپس به تدريج کاهش مي يابد. حداکثر توده استخواني در افراد مختلف متفاوت است و به عوامل ارثي، تغذيه، فعاليت بدني و شيوه زندگي در طول دوره رشد بستگي دارد.

اگر ميزان تخريب استخوان بيش از ساخته شدن آن باشد، فضاهاي بين شبکه هاي داخلي استخوان بزرگ مي شوند و اصطلاحا پوکي استخوان اتفاق مي افتد. در اين وضعيت، استخوان ضعيف شده و با کوچک ترين ضربه دچار شکستگي مي شود. اين پديده در سنين سالمندي شايع بوده اما با اقدامات ساده اي مي توان آن را به تاخير انداخت يا شدت آن را کاهش داد.

اهميت پوکي استخوان در آن است که اغلب تا زمان شکستگي استخواني علامتي ندارد. ستون فقرات، استخوان ران، لگن، مچ دست و انتهاي ساعد به ترتيب شايع ترين محل هايي هستند که در اثر پوکي استخوان دچار شکستگي مي شوند. بسياري از شکستگي هاي ستون فقرات تنها با درد شديد پشت همراه هستند و علامت ديگري ندارند. انحراف ستون مهره ها در اثر جوش خوردن خودبخودي آنها مي تواند از علايم اين بيماري باشد.

چه عواملي ايجاد کننده پوکي استخوان هستند؟
- سن: با بالا رفتن سن، تراکم استخوان در هر دو جنس به تدريج کاهش مي يابد؛ به طوري که از حدود 40 سالگي نيم تا يک درصد در سال کاهش مي يابد.

- جنس: پوکي استخوان در زنان به دليل کم بودن توده استخوان و پديده يائسگي شايع تر است؛ به طوري که زنان در هر سني 4 تا 5 برابر مردان دچار شکستگي استخوان مي شوند.

- يائسگي و کاهش هورمون هاي جنسي: هورمون هاي جنسي نقش مهمي در استحکام استخوان ها دارند. بنابراين هر عاملي از جمله يائسگي که باعث کم شدن اين هورمون ها شود پوکي استخوان را تسريع مي کند.

- سابقه فاميلي: در صورت سابقه شکستگي در بستگان نزديک (پدر، مادر، خواهر و برادر) احتمال ابتلا به شکستگي تا دو برابر افزايش مي يابد.

- نژاد و عوامل ارثي: نژاد آسيايي و افرادي که پوست و موي روشن دارند، بيشتر در معرض پوکي استخوان هستند.

- جثه بدني: استخوان بندي ظريف و جثه کوچک تر موجب افزايش احتمال پوکي استخوان مي شود.

- بيماري هاي همراه: برخي بيماري ها نظير بيماري هاي مزمن کبد و کليه، ديابت نوع1، افزايش هورمون تيروئيد و پاراتيروئيد، اختلالات هورمون هاي جنسي، اسهال مزمن و اختلالات سوءجذب، بي اشتهايي عصبي، پيوند اعضا و برخي سرطان ها باعث افزايش احتمال ابتلا به پوکي استخوان مي شوند.

- مصرف داروها: مصرف طولاني مدت داروهاي حاوي کورتون، داروهاي ضدصرع و داروهايي که براي درمان بيماري هاي تيروئيد مصرف مي شوند؛ موجب بروز پوکي استخوان مي شود. اين دسته داروها حتما بايد با تجويز پزشک و در صورت نياز با مکمل هاي دارويي مانند کلسيم و ويتامين "د " مصرف شوند.

- ورزش و فعاليت بدني: ورزش سبب افزايش رشد استخواني بويژه در کودکي و دوران بلوغ مي شود. ورزش مناسب و متناسب با سن به طور مستمر موجب افزايش تراکم استخواني مي شود.

- رژيم غذايي: کلسيم باعث قوي شدن استخوان ها مي شود. ويتامين "د " نيز مانند کليدي است که باعث ورود کلسيم به استخوان ها و استحکام آنها مي شود. مصرف اين دو ماده در رژيم غذايي به پيشگيري از پوکي استخوان کمک مي کند.

- مصرف دخانيات
مصرف دخانيات شامل سيگار، قليان، پيپ و چپق موجب اختلال در جذب کلسيم و ساخت استخوان، يائسگي زودرس، کاهش وزن و تخريب هورمون هاي جنسي مي شود که به تسريع پوکي استخوان مي انجامد.

5 درصد زمين خوردگي ها منجر به شکستگي مي شوند
مسلما استخوان هايي که استحکام کافي براي حفظ تعادل بدن را نداشته باشند، به راحتي متعاقب نيروهاي جزيي مانند زمين خوردن يا سقوط از پله دچار شکستگي مي شوند. به همين دليل شايع ترين علت شکستگي هاي ناشي از پوکي استخوان سقوط و زمين خوردن است. عواملي مانند موانع محيطي، نور کم، اختلال بينايي، فراموشي و استفاده از داروهاي خواب آور در افزايش احتمال سقوط و شکستگي نقش دارند.

پوکي استخوان علامتي ندارد اما با مشاهده علائم زير به پزشک مراجعه کنيد:
- کاهش قد به ميزان حدود 3 سانتي متر نسبت به دوران جواني.
- قوز درستون فقرات که به تازگي ايجاد شده باشد.
- شکستگي در اثر ضربه خفيف يا زمين خوردن جزيي

چه بايد کرد؟
به خاطر داشته باشيد که پوکي استخوان به راحتي قابل تشخيص و درمان است. تشخيص پوکي استخوان توسط پزشک و با اندازه گيري تراکم استخوان انجام مي شود. اندازه گيري تراکم استخوان يک روش بدون درد است که با استفاده از دستگاه مخصوصي انجام شده و حدود 15 دقيقه طول مي کشد.

در صورت تشخيص پوکي استخوان با بکارگيري توصيه هاي دارويي و غيردارويي مي توان از پيشرفت پوکي استخوان و شکستگي استخوان که مهم ترين عارضه آن است پيشگيري کرد. رعايت رژيم غذايي، ترک مصرف دخانيات و فعاليت بدني مناسب از پيشرفت پوکي استخوان جلوگيري مي کند. داروهاي موثر در افزايش توده استخوان بايد با تجويز پزشک مصرف شوند. در صورت نياز به اين داروها آنها را مطابق دستور دارويي و به طور مستمر استفاده کنيد.

در صورت بروز پوکي استخوان براي پيشگيري از شکستي بايد با پيش بيني دستگيره و نرده در محل پله، آشپزخانه و حمام؛ کنترل مستمر موانع عبور و مرور و استفاده از صندلي يا چهارپايه در حمام و آشپزخانه از زمين خوردن جلوگيري کنيد. همچنين اگر از داروهاي آرام بخش استفاده مي کنيد حتماً محل رفت و آمد خود را در شب کنترل کنيد تا مانعي سر راه شما نباشد.

چگونه از بروز پوکي استخوان پيشگيري کنيم؟
- براي پيشگيري از پوکي استخوان قرار گرفتن در معرض نور مستقيم آفتاب به دريافت ويتامين "د " کمک مي کند.

- از منابع کلسيم و ويتامين "د " به اندازه کافي در رژيم غذايي خود استفاده کنيد.

- از مصرف دخانيات به هر شکل (سيگار و قليان) خودداري کنيد.

- ورزش مستمر و متناسب را در برنامه زندگي خود بگنجانيد.

- غلات، لبنيات، حبوبات، سبزي، ماهي و ميوه را در رژيم غذايي خود گنجانيد. مصرف روزانه سه ليوان شير يا ماست کم چرب (يا دو قطعه پنير بجاي هر ليوان شير) مي تواند کلسيم مورد نياز روزانه بدن را تامين کرده به سلامت استخوان ها کمک مي کند.

- از مصرف نوشابه يا قهوه خودداري کرده و دوغ کم نمک را جايگزين آن کنيد. روزانه 6 تا 8 ليوان آن بنوشيد.

- ماهي ها، جگر و تخم مرغ منابع غذايي حاوي ويتامين "د " هستند؛ از آنها در برنامه هفتگي غذايي خود استفاده کنيد.

- اگر قادر به انجام انواع ورزش ها نيستيد حداقل سه بار در هفته به مدت 20 تا 30 دقيقه پياده روي کنيد.

پياده روي بهترين جايگزين براي انواع ورزش ها براي جلوگيري از پوکي استخوان است.